Emziren Annelerde Nükleer Tıp ile Radyolojik Görüntüleme Yöntemleri ve Öneriler

Nükleer Tıp Uzmanı 21 Kasım 2023 Yorum bırakın

Bu yazıda, emziren annelerin görüntüleme prosedürleriyle ilgili öneriler ve güvenlik önlemleri hakkında bilgi verilmektedir.

Öneriler ve Bilgiler:

Meme Görüntülemesi:

Emziren kadınlar için meme görüntüleme, Amerikan Radyoloji Koleji’nin de içinde bulunduğu çeşitli kuruluşlar tarafından önerilmiştir.
Tarama amaçlı mamografinin başlatılması veya sürdürülmesi, hastanın bireysel riskine ve beklenen emzirme süresine bağlı olarak değerlendirilmelidir.
Mamografi çekimi için emzirme döneminde herhangi bir kontrendikasyon bulunmamakla birlikte, mamografi öncesinde emzirme veya süt sağma önerilmektedir.
Mamografi ile birlikte ultrason, taramada tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanılabilir.

Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme:

Emzirme nedeniyle memenin arka plan parankimal kontrastlanmasında artış olabileceği için, kısa süre emziren yüksek riskli kadınlarda MR görüntüleme emzirme sonrasında 3 aydan sonra yapılmalıdır.
Daha uzun süre emzirmeyi planlayan yüksek riskli kadınlar için, tarama amaçlı mamografiye ek olarak MR görüntüleme düşünülebilir.

Tanısal Meme Görüntüleme:

Tanısal meme görüntüleme yöntemleri, emzirmeyen kadınlarla aynıdır.
Endişe verici bir alanın veya kanlı meme başı akıntısının değerlendirilmesi için ultrason genellikle ilk görüntüleme yöntemidir.
Ultrason negatifse veya şüpheli bulgular varsa, mamografi ile ek görüntüleme gerekebilir.

Güvenlik Önlemleri:

Sağlık çalışanları, nükleer tıp işlemleri ve görüntüleme uygulanan emziren annelerin bakımında standart önlemleri almalıdır.
İntravenöz radyofarmasötik ve/veya kontrast maddelerin doğrudan sindirilmediği, solumadığı veya damardan alınmadığı durumlarda emzirmenin kesilmesine gerek yoktur.
Beklenmedik bir maruziyet durumunda, Radyasyondan Korunma Sorumlusu (RKS) ile iletişime geçilmelidir.

Diğer Kaynaklar:

İstenmeyen sağlık çalışanı maruziyetleri için MotherToBaby.org ve Infantrisk.com kaynaklarına başvurulmalıdır.

Kontrastsız Radyografik Görüntüleme:

Radyografik görüntüleme için kullanılan radyasyonun, anne sütü üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı belirtilmiştir.
Direk grafiler, floroskopi, mamografi ve bilgisayarlı tomografi gibi kontrastsız radyografik görüntüleme yöntemlerine başvurulduğunda, emzirmeye ara verilmesine gerek olmadığı vurgulanmıştır.

İyotlu Kontrastın Damar Dışı Uygulaması:

İyotlu kontrast maddelerin vasküler olmayan yollardan uygulanması durumunda, sistemik emilimin düşük olduğu ve bilinen çok az yan etkisi olduğu ifade edilmiştir.
Anafilaktoid benzeri reaksiyonlar bildirilmiş olsa da, sistemik emilim bir dereceye kadar olabilir.
Damar dışı uygulamalardan sonra, kontrast maddenin çoğunlukla işlemin tamamlanmasından sonra atıldığı belirtilmiştir.
Bu tür işlemler sonrasında anne sütündeki kontrast madde konsantrasyonuna ilişkin bilgi eksikliği olduğu, ancak düşük sistemik emilim oranları ve damar içi uygulanan kontrast maddelerin anne sütüne geçişinin düşük olduğu bilgisiyle, emzirmenin rutin olarak kesilmemesi önerilmiştir.

Damar İçi İyotlu Kontrast Madde ile BT:

Bilgisayarlı tomografi (BT) çekiminde kullanılan damar içi iyotlu kontrastın, uygulanan dozun %1’inden azının anne sütüne geçtiği ve çocuk tarafından yutulan kontrast maddenin %1’inden azının gastrointestinal sistem tarafından emildiği belirtilmiştir.
Amerikan Radyoloji Koleji’nin kılavuzuna göre, damar içi iyotlu kontrast madde uygulamasından sonra annenin emzirmeye devam etmesinin güvenli olduğu ifade edilmiştir.
Anne sütünün tadının, damar içi iyotlu kontrast madde uygulamasından sonra biraz değişebileceği ancak bu değişikliğin emen çocuk için zararlı olmadığı belirtilmiştir.

Gadolinyum Bazlı Damar İçi Kontrast ile MR:

Gadolinyum, MRI sırasında vasküler yapıların ve organların görüntülenmesini kolaylaştırmak için kullanılan bir ağır metaldır.
Uygulanan anne dozunun %0,04’ten azının anne sütüne geçtiği belirtilmiştir.
Çocuk tarafından alınan kontrast maddenin %1’inden azının gastrointestinal sistemden emildiği ifade edilmiştir.
Çocuğa verilen sistemik doz, annenin aldığı damar içi dozun çok düşük bir yüzdesidir (%< 0,0004).
Amerikan Radyoloji Koleji’nin kılavuzuna göre, damar içi gadolinyum bazlı kontrast madde uygulandıktan sonra annenin emzirmeye devam etmesinin güvenli olduğu belirtilmiştir.
Bu öneri, emziren hastalarda gadolinyum bazlı kontrastın güvenliğini gösteren çok sayıda çalışmaya dayanmaktadır.
Anne sütünün tadının, damar içi gadolinyum bazlı kontrast madde uygulamasından sonra biraz değişebileceği ancak bu değişikliğin emen çocuk için zararlı olmadığı vurgulanmıştır.

NÜKLEER TIP

Nükleer Tıp Görüntülemeleri ve Radyofarmasötikler:

Nükleer tıp görüntüleme, vücudun fonksiyonel görüntülemesini sağlamak için radyonüklidler veya radyofarmasötikler olarak adlandırılan radyoaktif materyallerin kullanılmasını içerir.
Bu materyaller solunabilir, damar içine enjekte edilebilir veya ağız yoluyla alınabilir.

Çocuğun Radyasyona Maruz Kalma Yolları:

Emziren bir hastaya öneri yapılırken, çocuğun radyasyona maruz kalabileceği iki yolun dikkate alınması gerektiği vurgulanmıştır.
Bu yollar, süt içindeki radyoaktivitenin yanı sıra annenin yakınındayken dışarıdan maruz kalma durumunu içerir.

Damar İçi İyotlu Kontrast Maddesi ile Pozitron Emisyon Tomografisi (PET):

PET, sıklıkla kanser teşhisi ve evrelemesinde kullanılan bir nükleer tıp çalışmasıdır.
FDG (fludeoksiglukoz-F18) enjeksiyonu, metabolik olarak aktif lezyonların tanımlanmasını sağlar.
FDG anne sütüne geçmez, ancak meme dokusunda yoğunlaşabilir. Bu nedenle, FDG enjeksiyonundan sonraki 12 saat boyunca anne ile çocuk arasındaki temas sınırlandırılmalıdır. Ancak süt sağılabilir ve güvenli bir şekilde çocuğa verilebilir.

Kemik Taraması:

Kemik taramaları metastatik kemik hastalığını tespit etmek için yapılabilir.
Teknesyum 99m medronat (Tc-99m MDP) kullanımında, çok az miktarda Tc-99m MDP anne sütüne geçmektedir. Bu nedenle, emzirmenin kesilmesine gerek yoktur.

Radyasyon Dozları ve Emzirme:

Tanısal nükleer tıpta en yaygın kullanılan radyofarmasötikler için oral alınan radyoaktivite nedeniyle çocuğa verilecek tahmini radyasyon dozları rapor edilmiştir.
Genel bir kural olarak, 100 mrem’in (1 mSV) altındaki radyasyon dozlarında emzirmeye ara verilmesine gerek olmadığı belirtilmiştir.
Nükleer Düzenleme Komisyonu (NDK) ve Uluslararası Radyolojik Koruma Komisyonu (URKK) kılavuzlarına göre, bazı ajanlara yönelik tavsiyeler arasında farklılıklar olabileceği belirtilmiştir.

I-131 Kullanımı:

I-131, tiroid kanseri veya Graves hastalığının tedavisinde kullanılır.
Yüksek enerjili gama ışınları yayması, yüksek beta emisyonu ve uzun yarı ömrü nedeniyle genellikle rutin tiroid görüntülemesinde tercih edilmez.
I-131 kullanımı, emzirmeye tamamen ara verilmesini gerektirir. Terapötik dozda I-131 almadan önce emzirmenin en az 4 hafta öncesinde sonlandırılması önerilir.

I-123 Kullanımı:

I-123, tiroid görüntülemelerinde tercih edilen bir radyonükliddir.
I-131’den daha düşük bir doz sağlar ve daha kısa bir yarı ömre sahiptir.
I-123 uygulamasından sonra emzirmeye ilişkin öneriler kaynaklara göre farklılık gösterir. Bazı kaynaklar kesintiye gerek olmadığını belirtirken, diğerleri 3 haftaya kadar ara verilmesini önermektedir.

Perteknetat Tc99m Kullanımı:

Teknesyum-99m perteknetat, tiroid görüntülemede tercih edilen bir radyonükliddir.
Yarı ömrü kısa olmasına rağmen, arka plan radyasyon seviyeleri yüksektir.
Anne sütünde konsantrasyonu diğer radyofarmasötiklere göre daha yüksektir. Emzirme önerileri uygulanan doza bağlıdır ve radyofarmasötik üretimindeki potansiyel farklılıklar nedeniyle önerilen kesinti süresi 12 ila 24 saat arasında değişir.

Süt Ölçümü ve Verilme Süresi:

Süt, çocuğa verilmeden önce radyoaktivitesi ölçülebilir.
Sağılan süt buzdolabında saklanabilir ve 10 fiziksel yarılanma ömrü veya yaklaşık 60 saat geçtikten sonra bebeğe verilebilir.

Böbrek Görüntüleme:

Dört yaygın radyofarmasötik kullanılmaktadır: Tc-99m DTPA, Tc-99m MAG3, Tc-99m DMSA, ve Tc-99m glikoheptonat.
Bu ajanlar için serbest perteknetat düzeyleri ihmal edilebilir miktarda olduğundan, bu radyofarmasötiklerin hiçbirisi için emzirmeye ara verilmesi gerekmez.

Kardiyak Görüntüleme:

Miyokardiyal perfüzyonun değerlendirilmesinde Tc-99m sestamibi ve Tc-99m tetrofosmin tercih edilmektedir.
Bu bileşiklerin daha düşük dozları anne sütüne geçtiği için emzirmeye ara verilmesine gerek yoktur.
Talyum-201 kullanımında öneriler 48 saat ile 3 haftalık bir kesinti süresi arasında değişebilir. Bireysel duruma bağlı olarak, yerel nükleer tıp doktoru ile görüşmek ve anne sütünün radyoaktivite açısından test edilmesi düşünülmelidir.
Sol ventriküler ejeksiyon fraksiyonunu değerlendirmek için Radyonüklid ventrikülografi (MUGA) kullanılabilir. İn vivo işaretleme kullanılan hastalarda, Tc-99m perteknetat doğrudan hastaya enjekte edildiğinden, in vivo işaretlemede 6-12 saatlik bir kesinti önerilir.
Emziren hastalarda ekokardiyogram, radyasyonla ilişkili olmadığından MUGA’ya alternatif olarak değerlendirilmelidir.

Ventilasyon Perfüzyon Sintigrafisi

VP Taraması Nedir?: İyotlu kontrast alerjisi veya böbrek yetmezliği olan hastalarda pulmoner emboli şüphesini değerlendirmek için kullanılır. Bu taramada hem perfüzyon (kan dolaşımı) hem de ventilasyon (solunum) görüntülenir.
Kullanılan Ajanlar:

Perfüzyon için teknesyum-99m makroagregatlı albümin (Tc99m MAA) kullanılır.
Ventilasyon için Tc-99m DTPA ve ksenon-133 kullanılır.

Emzirme Ara Süresi:

Tc-99m MAA kullanımında 12 saatlik emzirme arası önerilir.
Ventilasyon ajanları (Tc-99m DTPA veya ksenon gazı) için herhangi bir ara gerekmemesine rağmen, VP taramaları için genel olarak 12 saatlik emzirme arası önerilir.

Emzirme Ara Süreci:

Ara süresince hastalar, her 3-4 saatte bir, 10-15 dakika veya süt akışı minimuma gelecek kadar süreyle anne sütünü sağmalıdır.
Sağılan süt buzdolabında saklanabilir ve 10 fiziksel yarılanma ömrü veya ̴60 saat geçtikten sonra bebeğe verilebilir.

BT Anjiyografi Alternatifi:

İyotlu kontrast madde kontrendikasyonu olmayan hastalarda pulmoner emboli şüphesinin değerlendirilmesinde BT anjiyografinin tercih edilen görüntüleme yöntemi olduğu belirtilmiştir.

Kaynak: https://doi.org/10.1089/bfm.2019.29128.kbm

Bu metin, Emzirme Tıbbi Akademisi Klinik Protokolü #31’e aittir ve emziren kadınlarda radyoloji ve nükleer tıp çalışmalarıyla ilgili rehberlik sağlamaktadır. Metinde adı geçen yazarlar şunlardır:

Katrine B. Mitchell
Margaret M. Fleming
Philip O. Anderson
Jamie G. Giesbrandt

Metin, emziren kadınların radyoloji ve nükleer tıp çalışmaları sırasında alınması gereken önlemleri ve dikkat edilmesi gereken hususları ele almaktadır. Ayrıca, metnin Türkçe çevirisini gerçekleştirenler de belirtilmiştir:

Şeyma Karatekin (Samsun Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD)
Ebru Şenol (İstanbul Üniversitesi, Çocuk Sağlığı Enstitüsü, Sosyal Pediatri Doktora Programı)
Nalan Karabayır (İstanbul Medipol Üniversitesi, Uluslararası Tıp Fakültesi Pediatri AD Başkanı, Medipol Üniversitesi Sosyal Pediatri BD Başkanı, IBCLC, PhD, İstanbul, Türkiye)